Moje wiki

Ta strona jest tylko do odczytu. Możesz wyświetlić źródła tej strony ale nie możesz ich zmienić.
<markdown>
# INTJ - Strateg

## Osobowość w zarysie

**Motto życiowe: Można to udoskonalić.**

Niezależny, wybitny indywidualista, posiadający ogromne pokłady wewnętrznej energii. Twórczy i pomysłowy. Postrzegany przez innych jako kompetentny i pewny siebie, a jednocześnie zdystansowany i enigmatyczny. Na każdą sprawę patrzy z szerokiej perspektywy. Pragnie doskonalić i porządkować otaczający go świat. Dobrze zorganizowany, odpowiedzialny, krytyczny i wymagający. Trudno wyprowadzić go z równowagi, ale również trudno w pełni zadowolić. Z natury ma problemy z odczytywaniem uczuć i emocji innych ludzi.

**Naturalne skłonności stratega:**

- Źródło energii życiowej: świat wewnętrzny.
- Przyswajanie informacji: intuicja.
- Podejmowanie decyzji: rozum.
- Styl życia: zorganizowany.

**Podobne typy osobowości:**

- Logik
- Dyrektor
- Innowator

**Dane statystyczne:**

- Stratedzy stanowią 1-2% populacji.
- Wśród strategów znacznie przeważają mężczyźni (80%).
- Krajem odpowiadającym profilowi stratega jest Finlandia1.

**Kod literowy**

Uniwersalny kod literowy stratega w jungowskich typologiach osobowości to INTJ.

## Ogólna charakterystyka

Stratedzy to niezależni, inteligentni i twórczy ludzie o bogatym wnętrzu. Ich świat jest pełen przemyśleń, idei i pomysłów. Cenią wiedzę oraz kompetencje. Analizując jakiś problem, sięgają pod powierzchnię - potrafią dostrzegać aspekty, które są niewidoczne dla innych. Koncentrują się na przyszłości i nie lubią oglądać się w tył. Inni postrzegają ich jako „głębokich” ludzi o dużej wiedzy.

**Percepcja i myśli**

Zwykle są pierwszorzędnymi strategami (stąd określenie tego typu osobowości). Wciąż „monitorują" otaczający ich świat w poszukiwaniu nowych pomysłów. Są ludźmi bystrego umysłu. Wiążą różne jednostkowe fakty oraz dane i odkrywają zależności między nimi. Dokonują trafnych uogólnień. Szybko dostrzegają zmieniające się warunki i okoliczności. Mają świadomość możliwych scenariuszy rozwoju sytuacji i potrafią przewidzieć potencjalne problemy i zagrożenia. Gdy w ich głowie zakiełkuje jakiś nowy pomysł, natychmiast zaczynają się zastanawiać nad zastosowaniem go w praktyce. Nigdy nie przestają "monitorować" otoczenia i w miarę napływu nowych danych, potrafią weryfikować wcześniej obrane strategie. Stratedzy są zdolni do chłodnej analizy i obiektywnej, bezstronnej oceny wydarzeń. Są wyjątkowo logiczni i racjonalni. Kierują się własną intuicją i bardzo jej ufają. Swoje oceny i poglądy prezentują jako coś oczywistego. Zwykle z góry zakładają, że mają rację (często rzeczywiście tak jest). Lubią rozwiązywać złożone problemy natury teoretycznej. Nużą ich natomiast powtarzalne, rutynowe czynności.

**Nauka**

Z natury są bardzo dociekliwi. Gdy zainteresuje ich jakaś idea, starają się ją zgłębić i w pełni zrozumieć. Już w młodości mają rozlegle zainteresowania i z biegiem lat systematyzują swoją wiedzę, budując w głowie swoistą mapę świata, która pozwala im rozumieć rzeczywistość i zachodzące w niej zjawiska. Cechuje ich głód wiedzy i pragnienie rozumienia świata. Uczą się sami, zadając sobie pytania i poszukując na nie odpowiedzi. Analizują związki przyczynowo-skutkowe między jednostkowymi zjawiskami i zastanawiają się nad ogólnymi zasadami rządzącymi zachowaniem ludzi.

Przemawiają do nich racjonalne argumenty. W koncepcjach nie tolerują logicznej niespójności, w systemach wewnętrznych sprzeczności, w organizacjach – nakładania się kompetencji i nieefektywności. Mimo rozległej wiedzy i dobrej orientacji w świecie zdają sobie sprawę ze swoich braków. Jeśli na czymś się nie znają, nie udają ekspertów i otwarcie przyznają się do niewiedzy. Potrafią też uczyć się na własnych błędach i wyciągać z nich wnioski na przyszłość.

**Organizacja**

Stratedzy mają zamiłowanie do porządku i nie tolerują marnotrawstwa oraz chaosu. Z natury są perfekcjonistami i potrafią bez końca ulepszać i doskonalić to, czym się zajmują. Są jednak również skrajnymi pragmatykami. Gdy na horyzoncie dostrzegają nowe zadania, są w stanie zrezygnować z ulepszania czegoś, co już dobrze funkcjonuje, aby oddać się kolejnym wyzwaniom. Gdy podejmą się czegoś, starają się wykonać to w doskonały sposób. Nie potrafią świadomie wykonywać zadań poniżej swoich możliwości. Doprowadzenie sprawy do końca daje im poczucie satysfakcji i wolności - pozwala bowiem w pełni skupić się na kolejnych wyzwaniach.

**Decyzje**

Z reguły lubią mieć czas na podjęcie decyzji, przemyślenie różnych opcji oraz rozważenie ich możliwych konsekwencji. Niekomfortowo czują się w sytuacjach wymagających szybkiego działania lub improwizacji. Stratedzy są bardzo niezależni. Niekiedy wydają się wręcz „niekompatybilni" z otoczeniem. Opinie i zachowania innych ludzi prawie w ogóle nie m wpływu na ich postępowanie. Często swoimi decyzjami zaskakują innych, nie kierują się bowiem dominującymi poglądami lub powszechnie postępującymi trendami. Ich własne przemyślenia oraz wnioski, do których doszli, są dla nich ważniejsze od opinii innych ludzi. Ich niezachwiana pewność siebie (najsilniejsza spośród wszystkich osobowości!) bywa błędnie odbierana jako arogancja, wywyższanie się lub lekceważenie innych ludzi.

**Rozwiązywanie problemów**

Stratedzy potrafią postrzegać problemy całościowo, w szerokim kontekście. Analizują je pod różnym kątem, z różnej perspektywy. Potrafią odrzucać nie- ważne informacje i skupiać się na istotnych danych, dokonując ich obiektywnej i logicznej analizy. Wybiegają myślami w przyszłość - biorą pod uwagę różne możliwe scenariusze i potrafią przewidywać dalekosiężne skutki różnych działań (lub ich braku). Innym ludziom czasem trudno za nimi nadążyć, stratedzy często bowiem są pochłonięci rozwiązywaniem problemów, które jeszcze nie wystąpiły. Niekiedy realizują też tak wyszukane i - na pierwszy rzut oka - dziwne pomysły, że inni zastanawiają się, jak można było coś takiego wymyślić. Są przy tym bardzo elastyczni – potrafią uwzględniać zmiany sytuacji, brać pod uwagę nowe przesłanki i weryfikować swoje wcześniejsze poglądy oraz pomysły.

_Komunikacja_

Ich umysł jest pełen koncepcji, pomysłów i obrazów, które są zrozumiałe tylko dla nich. W oryginalnej ,,nieobrobionej" postaci byłyby one nieczytelne dla otoczenia, ale stratedzy potrafią niejako „tłumaczyć" je na zewnętrznego świata, przedstawiając je w postaci spójnych, uporządkowanych systemów. Swoich racji dowodzą w skuteczny, bardzo przekonujący sposób, niekiedy lekko naciągając fakty (aby lepiej pasowały do spójnego systemu). Potrafią wyjaśniać złożone teorie za pomocą czytelnych obrazów i prostych przykładów, a także przekładać ogólne idee na gotowe do zastosowania, dalekosiężne strategie.

**Pasja**

Stratedzy pragną ulepszać rzeczywistość, poprawiać świat i pomagać ludziom. Czynią to, nie tylko oferując gotowe rozwiązania problemów, ale także stawiając pytania, które skłaniają ludzi do myślenia i inspirują do działania, zmiany postawy lub sposobu patrzenia na świat. Jeśli są przekonani do jakiegoś zadania, potrafią mu się całkowicie oddać, nie szczędząc energii, nie licząc czasu i rezygnując z wypoczynku. Dziwią się, że nie wszyscy podzielają ich zapał. Trudno im z kolei zaangażować się w coś, do czego nie są przekonani. Zwykle postrzegają świat jako materię, którą można formować i przekształcać zgodnie z różnymi koncepcjami i pomysłami. Możliwość „materializowania" pomysłów i przeobrażania rzeczywistości sprawia im ogromną satysfakcję. Często są autorami różnych efektywnych, systemowych rozwiązań i planów działania. Gdy już opracują i z sukcesem wdrożą jakiś system, chętnie opiekę nad nim zlecają innym, sami zaś zajmują się kolejnymi wyzwaniami.

**W obliczu stresu**

Źródłem problemów strategów może być nieumiejętność wypoczywania oraz radzenia sobie ze stresem. W stresujących sytuacjach mogą zachowywać się w nienaturalny dla siebie sposób: rozpraszać się, zwracać uwagę na detale, stawać się drobiazgowi, bezmyślnie powtarzać pewne czynności (np. porządkować lub czyścić jakieś przedmioty). Mogą też próbować rozładowywać napięcie, sięgając po używki.

## Społeczny aspekt osobowości

Stratedzy rzadko demonstrują swoje emocje i są raczej oszczędni w pochwa- lach. Innym ludziom wydają się powściągliwi, surowi i zachowawczy. W rzeczywistości jednak są wrażliwi i troszczą się o innych ludzi - szczególnie o bliskich. Pozorna jest również ich zachowawczość. Stratedzy bowiem są bardzo otwarci na wszelkie nowości i przez całe życie aktywnie poszukują nowych pomysłów oraz idei. Prawdą jest jednak to, że kontakty międzyludzkie stanowią dla nich spore wyzwanie. Gubią się, gdy muszą odczytywać emocje i uczucia innych. Nie dostrzegają znaczenia drobnych gestów, nie bawi ich kokietowanie innych lub flirtowanie. Nie mają też potrzeby fizycznego kontaktu z rozmówcami (np. poklepywania lub trącania). Bardzo odpowiada im „komunikacja na odległość" (np. e-mailowa). Od innych oczekują racjonalnego i rozsądnego zachowania oraz wyrażania myśli w bezpośredni sposób. Nie lubią się powtarzać. Nie zależy im na przekonywaniu do swoich racji tych, którzy z góry je odrzucają, nie próbując ich nawet zrozumieć. Często zakładają, że to, o czym mówią, powinno być dla wszystkich oczywiste. Zdarza się więc, że prezentując jakieś tezy, nie tłumaczą, w jaki sposób do nich doszli. Za ewentualne niezrozumienie ich „skrótów myślowych" zwykle obwiniają innych. Ich mocną stroną jest z kolei dobra intuicja i gotowość do „poprawiania" relacji z ludźmi.

**Wśród przyjaciół**

Pewność siebie, wiedza i inteligencja strategów zwykle budzą szacunek. Często są oni jednak postrzegani jako ludzie, do których trudno się zbliżyć, których trudno poznać i którzy trzymają wszystkich na dystans. Wielu ludzi drażni to, że stratedzy zawsze wiedzą lepiej". Niektórzy z kolei obawiają się ich przenikliwego umysłu, sądząc, że potrafią oni przejrzeć ludzi na wylot. Czują się więc zakłopotani w ich obecności. Ci, którzy dobrze ich znają, wiedzą, że w rzeczywistości nie są oni tak poważnymi, srogimi ludźmi, za jakich niekiedy uchodzą. W gronie przyjaciół stratedzy potrafią się odprężyć i dobrze się bawić. Mają też „głębokie" poczucie humoru, a ich żarty oraz komentarze bywają nie tylko zabawne, ale także bardzo błyskotliwe. Ich przyjaciele cenią sobie znajomość z nimi i darzą uznaniem ich pomysłowość oraz wiedzę. Stratedzy są zazwyczaj bardzo tolerancyjnymi, dyskretnymi oraz wiernymi przyjaciółmi. Duże znaczenie ma dla nich harmonia w relacjach z innymi. Niekiedy potrzebują pewnego dystansu; muszą się nieco odsunąć, wycofać, pobyć w samotności. Jest to ich naturalna potrzeba w ten sposób chronią swój świat wewnętrzny. Nie wynika ona jednak z niechęci do innych ludzi. Stratedzy lubią spotkania, dzięki którym mogą się czegoś nowego dowiedzieć. w jakiejś dziedzinie. Najczęściej przyjaźnią się z logikami, dyrektorami, z innymi strategami. Najrzadziej - z prezenterami, artystami raz adwokatami.  Cenią rozmowy z ludźmi, którzy wiedzą więcej od nich lub są ekspertami Chętnie omawiają z przyjaciółmi swoje pomysły i wspólnie analizują rozmaite teorie. Nużą ich natomiast czysto towarzyskie spotkania, a także pogaduszki, plotki i kurtuazyjne gesty.

**W małżeństwie**

Stratedzy są bardzo niezależni i pragną zapewniać niezależność także swoim mężom/żonom. Bardzo poważnie traktują swoje zobowiązania wobec bliskich. Ich związki z innymi są zwykle zdrowe, trwałe i stabilne. Stratedzy zawsze poszukują nowych idei i pragną doskonalić swoje zrozumienie świata, co prowadzi niekiedy do radykalnych przewartościowań. Z czasem może więc zmienić się także ich zrozumienie wcześniejszych zobowiązań wobec innych. Ich życie toczy się głównie w ich wnętrzu - są ludźmi o wielkiej wyobraźni. Niekiedy trudno im pogodzić ich wyobrażenia oraz idealistyczne wizje z nie- doskonałą rzeczywistością. Z natury nie mają wielkich potrzeb emocjonalnych i z trudem dostrzegają je u innych. Zwykle nie są wylewni i nie obsypują partnerów komplementami. Swoje oddanie wyrażają poprzez konkretne działanie, tracą natomiast grunt pod nogami w sytuacjach wymagających odczytywania uczuć innych osób lub wyrażania własnych. Ich żony/mężowie mogą odczuwać w tym względzie pewne niedobory. Stratedzy zawsze jednak dążą do ulepszania rzeczywistości i doskonalenia się. Przyjmując taką postawę w małżeństwie, mogą naprawdę wiele zdziałać. Naturalnymi kandydatami na żony/mężów strategów są osoby o pokrewnych typach osobowości: logicy, dyrektorzy lub innowatorzy. W takich związkach łatwiej jest budować wzajemne zrozumienie oraz harmonijne relacje. Doświadczenie uczy jednak, że ludzie są w stanie tworzyć udane, szczęśliwe związki także mimo oczywistej - zdawałoby się - typologicznej niezgodności. Co więcej, różnice między małżonkami mogą dodawać takim relacjom dynamiki i przyczyniać się do rozwoju osobistego (wielu osobom perspektywa ta wydaje się atrakcyjniejsza od wizji harmonijnego związku, w którym zawsze panuje zgoda oraz pełne, wzajemne zrozumienie). Relacje strategów z innymi ludźmi są zazwyczaj dobre, ponieważ z reguły nie podtrzymują relacji złych. Gdy dojdą do przekonania, że należy je zakończyć, są w stanie to zrobić. Może to dotyczyć także relacji małżeńskich. Roz stania wcale nie są jednak dla nich tak bezbolesnym przeżyciem, jak mogłoby się niektórym wydawać.

**Jako rodzice**

Stratedzy są bardzo oddanymi i obowiązkowymi rodzicami. Swoją rolę trak- tują bardzo poważnie. Pomagają dzieciom zrozumieć świat i uczą je samodzielnego, krytycznego myślenia oraz podejmowania autonomicznych decyzji. Zwykle bardzo dbają o ich edukację. Pragną rozwijać ich potencjał i wychować je na inteligentnych oraz niezależnych ludzi. Zdarza się jednak, że nie doceniają ich emocjonalnych potrzeb, a co za tym idzie - nie okazują im wystarczająco wiele miłości, czułości i ciepła. Jeśli nie rozwiną w sobie tej wrażliwości, mogą doprowadzić do powstania emocjonalnego dystansu między nimi a ich dziećmi. Stratedzy, którym udaje się uniknąć wspomnianych wyżej błędów, są dla swoich dzieci wspaniałymi rodzicami i wielkimi autorytetami. Przyczyniają się też do ich rozwoju i zachęcają do poznawania świata oraz zdobywania wiedzy, dzięki czemu ich dzieci zwykle wyrastają na odpowiedzialnych, twórczych i niezależnych ludzi, nie obawiających się nowych wyzwań.

## Praca i ścieżka kariery zawodowej

Stratedzy mają zamiłowanie do wcielania w życie teoretycznych koncepcji, do systematyzowania, porządkowania i organizowania świata. Są dobrymi kandydatami na naukowców, inżynierów i wynalazców. Bardzo dobrze sprawdzają się na wszelkich stanowiskach wymagających wnikliwości, inteligencji oraz niezależności.

**W zespole**

Stratedzy lubią samodzielną pracę, która zapewnia autonomię i nie ogranicza ich swobody. Drażni ich przesadny nadzór ze strony przełożonych. Cenią prywatność i nie lubią, gdy ktoś zakłóca im spokój i przeszkadza. Chętnie pracują jednak razem z innymi utalentowanymi ludźmi. Najlepiej czują się w luźnej grupie, pozbawionej sztywnej hierarchii.

a skoncentrowani na celu, nawet gdy inni tracą go z oczu. Zawsze dotrzymują wyznaczonych terminów i wywiązują się z zobowiązań. Cechy strategów, które często drażnią innych pracowników, to: skrajna niezależność, perfekcjonizm, niecierpliwość, gorliwość w realizacji zadań, pewność siebie oraz przekonanie, że zawsze mają rację.

**Firmy**

Źle się czują w firmach, w których przestrzeganie utartych reguł lub szczegółowych procedur jest ważniejsze od twórczych pomysłów i konkretnych dokonań. Cenią przełożonych, którzy są kompetentnymi ludźmi i ufają podwładnym, dając im wolność w realizacji powierzonych zadań.

**Przełożeni**

Stratedzy mają naturalne zdolności przywódcze, ale chętnie pozostają na drugim planie, wspierając liderów. Nie wahają się jednak wkroczyć na pierwszy plan, gdy wymaga tego sytuacja. Mimo braku „parcia na władzę" bardzo często piastują kierownicze stanowiska są idealnymi menedżerami w obszarach wymagających zdolności organizacyjnych i strategicznego planowania.

Jako szefowie dbają o wysoką efektywność firm lub działów, za które odpowiadają. Zwykle mają wysokie wymagania i niekiedy sprawiają wrażenie osób, które trudno w pełni zadowolić.

Zwykle szybko rzucają podwładnych na głęboką wodę. Pomagają im dostrzegać wyzwania przyszłości i zmieniające się warunki. Nie tolerują nieporządku, marnotrawstwa, bierności i braku zaangażowania. Są w stanie - na chłodno- eliminować wszelkie niepraktyczne i nieefektywne rozwiązania. Postrzegają rzeczy w obiektywny sposób, wolny od sentymentalnej, emocjonalnej otoczki. Nie przywiązują się do konkretnych rozwiązań i są gotowi porzucić je, gdy te przestają się sprawdzać. Nie ma dla nich większego znaczenia, kto je wprowadził i jak długo je stosowano.

## Potencjalnie mocne i słabe strony i słabe strony

Potencjał ten może zostać zagospodarowany w rozmaity sposób. Stratedzy, podobnie jak inne typy osobowości, mają potencjalnie mocne. Szczęście osobiste i spełnienie zawodowe strategów zależy od tego, czy wykorzystają oni szanse związane z ich typem osobowości oraz stawią czoła czyhającym na nich zagrożeniom. Oto PODSUMOWANIE owych szans i zagrożeń:

**Potencjalnie mocne strony**

Stratedzy mają przenikliwy umysł i z łatwością dostrzegają rzeczy, które są niewidoczne dla innych. Szybko dostrzegają ogólne zasady rządzące światem oraz powtarzalne schematy ludzkich zachowań. Są znakomitymi analitykami i strategami – potrafią przewidywać różne scenariusze rozwoju sytuacji, patrzeć na problemy z szerokiej perspektywy i odkrywać optymalne rozwiązania. Są bardzo niezależni i odporni na krytykę, potrafią jednak zmienić zdanie, widząc możliwość usprawnień lub lepszych rozwiązań. Wytrwale pracują i poświęcają wiele energii sprawom, na których im zależy. Dzięki temu zwykle osiągają wyznaczone cele. Mają naturę wynalazców. Inteligencja, zdolność rozumienia złożonych teorii, logika oraz wytrwałość pozwalają im odkrywać nowe rozwiązania lub stosować istniejące w nowy, twórczy sposób. Mają zdrowe poczucie własnej wartości. Dobrze radzą sobie w sytuacjach konfliktowych, potrafią oceniać sprawy chłodnym okiem - obiektywnie i bez emocji. Są odpowiedzialni i bardzo poważnie traktują swoje zobowiązania. Potrafią uwalniać się ze szkodliwych, toksycznych związków. Są zawsze gotowi doskonalić się, uczyć się czegoś nowego i poprawiać relacje z innymi ludźmi.

**Potencjalnie słabe strony**

Stratedzy z natury mają trudności z odczytywaniem uczuć i dostrzeganiem emocjonalnych potrzeb innych ludzi. Trudno im również wyrażać własne uczucia i emocje. Bywają odbierani jako wycofani, nieczuli, trzymający ludzi na dystans. Często swoją postawą nieświadomie sprawiają innym przykrość i tworzą napięcia w kontaktach. Problemy te mogą prowadzić do samoizolacji i wycofania. Stratedzy mogą wówczas czuć się obco wśród ludzi i obwiniać innych o problemy, do których sami się przyczynili. W sytuacjach konfliktowych próbują rozwiązywać problemy za pomocą logicznych argumentów, odwołując się do rozsądku. Nie doceniają znaczenia ludzkich emocji i uczuć. Często więc nie rozumieją, że wiele problemów można rozwiązać, udzielając innym duchowego wsparcia, dodając otuchy, pocieszając. Jest to sfera, w której stratedzy czują się niepewnie. Domowników i współpracowników strategów często męczy ich dążenie do ciągłego ulepszania wszystkiego, ich pewność siebie oraz przekonanie, że zawsze mają rację. Problemem bywają też ich wysokie, często nierealistyczne oczekiwania wobec innych. Stratedzy mają niski próg tolerancji wobec uchybień innych ludzi i są krytycznymi recenzentami ich dokonań. Wszędzie dopatrują się braków, usterek, nieścisłości i błędów. Szukają niespójności w rozumowaniu innych oraz luk w ich argumentacji. Ich krytyczna postawa sprawia, że niekiedy przedwcześnie odrzucają opinie i sugestie innych ludzi. Potencjalną przyczyną problemów strategów może być również ich naturalna skłonność do pracoholizmu oraz nieumiejętność relaksowania się.

## Rozwój osobisty

Rozwój osobisty strategów zależy od tego, w jakim stopniu wykorzystają oni swój naturalny potencjał i przezwyciężą zagrożenia związane z ich typem osobowości. Poniższe praktyczne wskazówki stanowią swoisty dekalog stratega.

**Chwal innych ludzi**

Ciągłe wytykanie ludziom błędów wcale im nie pomaga. Bądź bardziej powściągliwy w krytykowaniu, a hojniejszy w docenianiu i chwaleniu ludzi. Okazuj innym ciepło i wykorzystuj każdą okazję, aby powiedzieć im coś miłego. Zobaczysz różnicę i będziesz zaskoczony!

**Pozostaw niektóre sprawy naturalnemu biegowi**  
Nie uda Ci się mieć wszystkiego pod kontrolą. Nie dasz rady zapanować nad każdą sprawą. Zostaw więc te mniej ważne naturalnemu biegowi. Zaoszczędzisz wiele energii i unikniesz frustracji, że nie wszystko trzeba ulepszać. Niektóre rzeczy są już wystarczająco dobre. Innych zaś nie ma sensu doskonalić. Bądź też bardziej wyrozumiały dla innych ludzi. Nie próbuj wszystkich poprawiać.

**Nie odrzucaj pomysłów i opinii innych ludzi**

Zanim ocenisz je jako bezwartościowe, najpierw dobrze się nad nimi zastanów i postaraj się zrozumieć, co inni mają na myśli. Nie zakładaj, że nikt nie zna się na danej sprawie tak dobrze jak Ty.

**Dostrzegaj pozytywy**

Nie szukaj wszędzie błędów, braków, uchybień. Nie skupiaj się tylko na usterkach i niedociągnięciach. Dostrzegaj także pozytywne aspekty życia, zalety różnych sytuacji i dobre dokonania innych ludzi.

**Pozwalaj innym mieć rację**

Dopuść do świadomości to, że inni mogą mieć częściową lub nawet całkowitą rację. Uznaj, że możesz się mylić, i ucz się przyznawania innym racji. (Uwaga! Na początku Twoi bliscy i współpracownicy mogą być zszokowani).

**Przyjmuj pomoc innych ludzi**

Gdy masz problem, nie wahaj się poprosić innych o pomoc i skorzystać z niej, zanim sytuacja stanie się naprawdę poważna.

**Odpoczywaj**

Spróbuj czasem oderwać się od obowiązków i zrobić coś dla czystej przyjemności, relaksu, zabawy... Pozwoli Ci to wrócić do Twoich zadań ze świeżym umysłem.

**Nie izoluj się od ludzi**

Prawdopodobnie nigdy nie polubisz spotkań towarzyskich, plotek, pogaduszek i kurtuazyjnych wymian uprzejmości. Twoje życie będzie jednak bogatsze, gdy będziesz pielęgnować kontakty z bliskimi i spotykać się z ludźmi, z którymi dzielisz pasje i zainteresowania.

**Uśmiechaj się**

Może o tym nie wiesz, ale jako strateg często robisz poważne, groźne miny. Ucz się kontrolować swoją mimikę i nie strasz ludzi srogim wyrazem twarzy. Więcej się uśmiechaj. Drobna rzecz, a może dać wielkie efekty.

</markdown>